İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda İşverenin ve Çalışanın Yükümlülükleri
Bir iş yerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yönetim sistemi oluşturmak için sadece işverenin üzerine sorumluluk düşmemekte aynı zamanda çalışanların da sorumlulukları bulunmaktadır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 30.06.2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. İş Sağlığı ve güvenliği konusuna ilişkin mevzuat tek çatı altında toplanmıştır. Kanunun 2. Maddesinde çalışan kavramı kullanılarak işçi memur ayırımı kaldırılarak kapsamı genişletilmiştir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işverenlere yüklenen tüm yükümlülükler, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği hakkının güvence altına alınması amacıyla getirilmiştir. Bu nedenle bahsi geçen Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmeliklerde düzenlenen tüm yükümlülükler, aynı zamanda çalışanların haklarıdır (Baycık, 2013:112).
Bu bölümde öncelikle kanun çerçevesinde işverenin ve çalışanın yükümlülüklerine değinilecektir.
İşverenin Yükümlülükleri
6331 sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Kanununun 4. maddesine göre işverenlerin uymakla yükümlü olduğu genel sorumluluklar şu şekildedir:
(1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;
- a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.
(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. Yine kanun çerçevesinde işverenlerin çalışanların sağlık ve güvenliğini göz önünde bulundurarak alması gereken tedbirler bulunmaktadır. İlgili kanun ve yönetmeliklere bakıldığından bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
- İşyerinde iş organizasyonunu tehlike ve riskler göz önüne alarak belirlenmeli.
- Çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamak için risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Çalışanlara ilk yardım ve acil durum planı oluşturma ile yangınla mücadele yükümlülüğünü yerine getirmeli.
- İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak.
- Sağlık gözetimi yapmak. Bu kapsamda; İşe girişte sağlık durumlarının yapacakları işe uygun olduğunu belirten sağlık raporu alınır ve yapılan işin niteliğine göre, işin devamı süresince sağlık muayeneleri düzenli aralıklarla yapılır.
- Çalışanları bilgilendirme yükümlülüğü
- Çalışanların eğitimini sağlama yükümlülüğü
- Çalışanların görüşünü alma ve katılımını sağlama yükümlülüğü yer almaktadır.
Çalışanın Yükümlülükleri
İşyerinde genel anlamda sağlık ve güvenliğe ilişkin alınan önlemlerin hayata geçirilmesi için işveren ve çalışanın etkileşim içerinde olması gerekir. Bu açıdan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çalışanların görüşünün alınması ve katılımının sağlanması hususuna önem vererek aktif bir yapı öngörmüştür. Çalışanlar işyerlerinde hem kendilerini hem de diğer çalışma arkadaşlarının sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmamakla yükümlüdür. Yine kanun çerçevesinde çalışanların uymakla yükümlü olduğu hususlar 19. Maddede yer almaktadır. Buna göre;
(1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.
(2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır:
-
- İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek.
- Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.
- İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek.
- Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.
- Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak ile görevlidir.
Kaynak: www.casgem.gov.tr (TÜRKIYE’DE IŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLIĞI ALGISI – ÇASGEM)
